Văn bản đề xuất của Công ty CP Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc Vinspeed được trình bày dưới dạng một công văn hành chính trang trọng, gửi trực tiếp đến Thủ tướng và Phó Thủ tướng (ghi rõ “Kính gửi: Ngài Phạm Minh Chính – Thủ tướng, Ngài Trần Hồng Hà – PTTg”). Văn bản mở đầu bằng lời chào trịnh trọng và định danh công ty, đồng thời dẫn lời Nghị quyết của Quốc hội và Chỉ thị của Bộ Chính trị để tạo cơ sở pháp lý cho dự án. Toàn văn chia thành các mục rõ ràng với các đề mục (theo Luật Đầu tư, nguồn vốn, bồi thường…), trong đó sử dụng các thuật ngữ pháp lý như “đầu tư trực tiếp theo quy định của Luật Đầu tư” để khẳng định tính hợp phápznews.vn. Nội dung thể hiện chiến lược thuyết phục: VinSpeed cố gắng định vị bản thân là “đại diện Vingroup” tích cực đóng góp hạ tầng quốc gia, nhưng song song đó nêu ra những yêu cầu ưu đãi rất cụ thể. Ví dụ, văn bản đề xuất VinSpeed làm nhà đầu tư chính, chỉ chịu trách nhiệm thu xếp 20% vốn (≈12,27 tỷ USD) và yêu cầu Nhà nước cho vay 80% còn lại không lãi suất trong 35 năm. Đồng thời, công ty này muốn Nhà nước chịu chi phí giải phóng mặt bằng và được giao chỉ định trúng thầu các dự án bất động sản dọc tuyến (như đoạn văn đã ghi) Ngoài ra, văn bản liệt kê hàng loạt ưu đãi đặc biệt (miễn thuế thiết bị nhập khẩu, quyền khai thác vận hành 99 năm, áp giá vé ưu đãi chỉ 60–75% vé máy bay…). Từ ngữ tuy chuẩn mực, nhưng chiến lược thuyết phục được thực hiện qua cách đặt vấn đề: ban đầu gợi ý hình ảnh “hợp tác vì quốc gia” (tham chiếu chỉ thị Bộ Chính trị) rồi đến trực tiếp liệt kê điều kiện kinh tế có lợi cho VinSpeed. Cách trình bày này phản ánh định vị quyền lực: VinSpeed (thay mặt Vingroup) tự coi mình là nhân tố chủ đạo, đồng thời phân chia lợi ích (người xây dựng là VinSpeed nhưng Nhà nước gánh rủi ro tài chính và giải phóng mặt bằng) để đảm bảo hiệu quả tối đa cho tập đoàn.
2. Xác minh thời điểm thành lập VinSpeed
Theo thông tin báo chí và đăng ký kinh doanh, Công ty CP Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc VinSpeed mới được thành lập ngày 6/5/2025vietnambusinessinsider.vndff.vn. Hồ sơ đăng ký thể hiện vốn điều lệ 6.000 tỷ đồng, trong đó ông Phạm Nhật Vượng góp 51% (3.060 tỷ) và Vingroup góp 10%vietnambusinessinsider.vndff.vn. Trụ sở của VinSpeed đặt tại Hà Nội (khu Vinhomes Riverside). Văn bản đề xuất lại mang số hiệu 01/2025/VSP và cũng ghi ngày 6/5/2025 (xem trang đầu). Như vậy, công ty chỉ vừa được thành lập vài ngày (thậm chí cùng ngày) thì đã gửi ngay công văn này. Sự trùng khớp này khẳng định VinSpeed “vừa mới chào đời” trước khi thực hiện đề xuất, như thông tin đã được báo chí đưavietnambusinessinsider.vndff.vn. Điều này cho thấy đề xuất đến từ một pháp nhân hoàn toàn mới, do ông Vượng và các cộng sự lập ra chỉ nhằm mục đích gửi văn bản này.
3. Vị thế của VinSpeed trong chiến lược Vingroup
Vingroup hiện đang theo đuổi chiến lược đa ngành với các trụ cột lớn: công nghệ – công nghiệp (VinFast, VinAI), bất động sản (Vinhomes), du lịch – giải trí (Vinpearl)… Các hoạt động này đều nhằm nâng tầm sản xuất nội địa và tham gia chuỗi giá trị quốc gia. Ví dụ, VinFast đã trở thành hãng ôtô điện dẫn đầu Việt Nam với doanh số gần 97.000 xe điện trong năm 2024nguoiquansat.vn, đồng thời doanh thu Vinhomes duy trì ở mức hàng trăm nghìn tỷ (2024 ~141.600 tỷ đồngnguoiquansat.vn), thể hiện quy mô đầu tư “khủng”. Các mảng này đều gắn liền việc khai thông chính sách: VinFast được hưởng nhiều chính sách hỗ trợ xe điện (miễn phí đăng ký xe điện 100% kéo dài đến 2027 theo Quyết định 51/2025vietnam-briefing.com), Vinhomes cũng nhận được sự hỗ trợ từ Chính phủ (ví dụ Phó Thủ tướng yêu cầu tháo gỡ vướng mắc cho dự án Vinhomes Đan Phượng 130ha năm 2023vnexpress.net). Điểm chung của VinSpeed với VinFast, Vinhomes là tham vọng nhập cuộc ở lĩnh vực chiến lược quốc gia, từ đó yêu cầu các chế độ ưu đãi tương xứng. VinSpeed nhắm đến hạ tầng giao thông – một khâu quan trọng trong chuỗi giá trị, và đề xuất tận dụng cơ chế đầu tư trực tiếp của Luật Đầu tư (thay vì hình thức PPP) để được hưởng nhiều ưu đãi. Tương tự, VinFast nhấn mạnh khả năng “cắm cờ” ngành ôtô điện Việt Nam toàn cầu, Vinhomes theo đuổi vị thế chủ đạo trong BĐS cao cấp – tất cả đều đòi hỏi sự phối hợp chính sách. VinSpeed có thể coi như mảng mở rộng của Vingroup vào lĩnh vực hạ tầng: trước đó tập đoàn cũng đề xuất 2 tuyến đường sắt cao tốc đô thị khác (Hà Nội–Quảng Ninh và TP.HCM (Phú Mỹ Hưng)–Cần Giờ)znews.vn. Như vậy, chiến lược tổng thể của Vingroup là đẩy mạnh “nông nghiệp công nghệ cao” hay phát triển kinh tế tri thức, sử dụng các dự án mang tầm quốc gia, đặt Vinspeed vào bức tranh tương tự VinFast và Vinhomes. Tất cả đều áp dụng “lối đánh” quy mô lớn, huy động vốn khổng lồ và yêu cầu chính sách đặc thù để rút ngắn thủ tục, mở ra ưu đãi tài chính – kỹ thuật.
4. Hình mẫu chiến lược của ông Phạm Nhật Vượng
Ông Phạm Nhật Vượng thường trực tiếp đảm nhận các dự án chủ chốt của Vingroup và sử dụng uy tín cá nhân để tạo ảnh hưởng. Ví dụ, tại ĐHĐCĐ Vingroup năm 2024, ông khẳng định sẽ dành “mọi nguồn lực” cho VinFast và cam kết bố trí thêm ít nhất 1 tỷ USD từ tài sản cá nhân cho công ty nàydantri.com.vn. Trước đó ông cũng từng cam kết “rót” tổng cộng 50.000 tỷ đồng cho VinFast đến 2026dantri.com.vn. Những con số này thể hiện xu hướng ra quyết định mạnh mẽ: ông Vượng sẵn sàng dùng tài chính khổng lồ của mình để hỗ trợ dự án chiến lược, củng cố quyền lực cứng thông qua cổ phần chi phối và vị trí TGĐ của các công ty then chốt (trên văn bản VinSpeed, ông đích thân làm TGĐ, người đại diện pháp luật). Mặt khác, ông Vượng xây dựng thương hiệu cá nhân “vì đam mê” khi từ chối nhận thù lao hay cổ tức từ Vingroup suốt nhiều nămcafef.vn. Theo báo cáo tài chính 2024, ông không nhận lương (0 đồng) và không hưởng ESOP, cổ tức tiền mặt nàocafef.vn. Điều này tạo hình ảnh một doanh nhân không ham lợi ích cá nhân, gia tăng uy tín mềm. Nhờ vậy, lời phát ngôn của ông trong các sự kiện luôn được nhà đầu tư và dư luận chú ý. Tóm lại, chiến lược cá nhân của ông Vượng là kết hợp quyền lực cứng (kiểm soát tài chính và nhân sự chủ chốt) với quyền lực mềm (hình ảnh doanh nhân vì nước, cam kết cống hiến), nhằm mở lối cho các dự án lớn của Vingroup.
5. Kết luận về tính hệ thống và mức độ đột phá
Đề xuất của VinSpeed phản ánh một mô hình điều phối lợi ích đã thành hình ở Việt Nam: doanh nghiệp tư nhân lớn tham gia làm hạ tầng quốc gia, đi kèm đề nghị hỗ trợ tài chính và chính sách đặc biệt. Tuy nhiên, phạm vi và điều kiện của đề xuất lần này là rất đặc biệt. Trong khi nghị quyết Quốc hội và Chính phủ phân bổ sơ bộ 80% vốn từ ngân sách và 20% vốn khác cho dự án đường sắt Bắc–Nam, VinSpeed đề xuất đảo ngược tỷ lệ này (20% tư nhân, 80% vay ưu đãi). Đáng chú ý, các ưu đãi xin hưởng (lãi suất 0% trong 35 năm, thuê đất lâu dài, miễn thuế) vượt xa thông lệ PPP thông thường. Chuyên gia đã phản đối mạnh mẽ đề xuất này: PGS Phạm Thế Anh chỉ ra đây chủ yếu là cơ hội “kiếm lời từ chênh lệch giá” mà “ít đóng góp giá trị gia tăng” và “làm thất thoát ngoại tệ” Điều này cho thấy đề xuất Vinspeed có nhiều yếu tố lợi ích nhóm rõ rệt. Về tính hệ thống, văn bản này tiếp nối logic quyền lực “hợp tác công – tư” ở quy mô lớn, nhưng cũng đặt ra câu hỏi lớn về trách nhiệm và hiệu quả kinh tế công. So với hiện trạng, đây là một đề xuất mang tính đột phá về quy mô và quyền lợi dành cho nhà đầu tư, nhưng lại thiếu cấu trúc chính sách rõ ràng (chưa có tiền lệ về vốn vay 0% dài hạn). Kết luận, đề xuất của VinSpeed phô bày chặt chẽ hệ thống quan hệ quyền lực và nguồn lực trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay: thể hiện tham vọng của Vingroup trong việc sử dụng vị thế kinh tế để thúc đẩy thay đổi chính sách, song cũng minh họa rõ ràng sự giằng co giữa lợi ích nhóm và lợi ích quốc gia.
Nguồn tham khảo: Các thông tin trên được tổng hợp từ các báo cáo chính thức và bài báo kinh tế (“Tuổi Trẻ”, “Dân trí”, “Cafef”, “VnExpress”…) cũng như phân tích chuyên gia được đăng tải gần đâyvietnambusinessinsider.vndff.vnvietnam-briefing.comvnexpress.netrfa.orgrfa.org. Các hình ảnh trích từ văn bản đề xuất do VinSpeed phát hành (xem ảnh) minh hoạ cấu trúc tài liệu.
-by Ai&n8n-